Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, nhưng đôi khi chúng lại “lên tiếng” bằng những dấu hiệu khó chịu như sưng mí mắt. Tình trạng sưng mắt hay phù nề mi không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Vậy đâu là nguyên nhân khiến mắt bạn bị sưng, và làm thế nào để điều trị hiệu quả?
Bài viết này của European Eye Center sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về sưng mắt, từ các nguyên nhân phổ biến đến những phương pháp điều trị tại nhà và khi nào bạn cần tìm đến sự giúp đỡ của các chuyên gia nhãn khoa.
Sưng Mắt Là Gì Và Tại Sao Mí Mắt Bị Sưng, Phù Nề?
Sưng mắt là tình trạng mi mắt bị viêm hoặc tích tụ chất lỏng trong các mô liên kết mềm mại xung quanh mắt. Điều này khiến mí mắt (trên hoặc dưới) trở nên phồng, đỏ, và đôi khi kèm theo cảm giác ngứa, đau rát hoặc khó chịu.
Về cơ bản, sưng mắt là một phản ứng của hệ thống miễn dịch khi cơ thể bạn đang đối phó với một yếu tố gây kích ứng, nhiễm trùng, dị ứng hoặc chấn thương. Mức độ sưng có thể từ nhẹ, chỉ gây khó chịu thoáng qua, đến nặng, ảnh hưởng đáng kể đến tầm nhìn và sinh hoạt hàng ngày.
Các Nguyên Nhân Phổ Biến Gây Sưng Mắt
Hiểu rõ nguyên nhân là chìa khóa để điều trị sưng mắt hiệu quả. Dưới đây là những lý do phổ biến nhất khiến mí mắt của bạn bị sưng:
1. Dị Ứng (Allergies)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây sưng mí mắt. Khi mắt tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, lông thú, bụi bẩn, khói, hoặc một số loại mỹ phẩm, thuốc nhỏ mắt, hệ thống miễn dịch sẽ giải phóng histamine. Histamine làm giãn nở các mạch máu nhỏ ở mắt, gây sưng, đỏ, ngứa và chảy nước mắt.
- Triệu chứng: Sưng cả hai mắt (thường đối xứng), rất ngứa, chảy nước mắt, đỏ mắt, và có thể kèm theo các triệu chứng dị ứng khác như hắt hơi, sổ mũi.
2. Đau Mắt Đỏ (Viêm Kết Mạc – Conjunctivitis)
Đau mắt đỏ (viêm kết mạc) là tình trạng viêm lớp màng trong suốt lót mặt trong mí mắt và bao phủ phần lòng trắng của mắt. Nguyên nhân có thể do virus, vi khuẩn hoặc dị ứng.
- Triệu chứng: Đỏ mắt, có ghèn (dịch tiết), cảm giác cộm như có sạn trong mắt, ngứa, và sưng mí mắt (thường là một hoặc cả hai mắt, nhưng có thể bắt đầu ở một mắt trước).
3. Lẹo Mắt (Stye)
Lẹo mắt là một cục u nhỏ, đỏ, đau và thường chứa mủ, xuất hiện ở rìa mí mắt, do nhiễm trùng tuyến dầu ở gốc lông mi.
- Triệu chứng: Vết sưng cục bộ, đỏ, đau nhức ở bờ mi, thường chỉ ảnh hưởng đến một mắt và một phần nhỏ của mí mắt.
4. Chắp Mắt (Chalazion)
Chắp mắt là một khối u không đau, tròn, thường nằm xa hơn về phía sau mí mắt so với lẹo. Chắp hình thành khi một tuyến dầu ở mí mắt bị tắc nghẽn hoàn toàn. Chắp có thể bắt đầu như một lẹo nhưng sau đó trở thành một u nang không nhiễm trùng.
- Triệu chứng: Một khối u cứng, không đau trên hoặc trong mí mắt, có thể gây sưng nhẹ toàn bộ mí mắt nếu chắp lớn.
5. Chấn Thương ở Mắt
Bất kỳ va đập, cọ xát hoặc tổn thương nào ở vùng mắt đều có thể gây sưng tấy do phản ứng viêm và tụ máu.
- Triệu chứng: Sưng tấy rõ rệt ngay sau chấn thương, có thể kèm theo bầm tím, đau và giảm thị lực nếu tổn thương nặng.
6. Các Nguyên Nhân Khác
- Viêm bờ mi (Blepharitis): Viêm mãn tính ở bờ mi, gây đỏ, ngứa, sưng và bong vảy.
- Viêm mô tế bào hốc mắt (Orbital Cellulitis): Nhiễm trùng nghiêm trọng các mô xung quanh mắt, là tình trạng cấp cứu cần được điều trị ngay lập tức. Gây sưng, đỏ dữ dội, đau, sốt và có thể ảnh hưởng đến thị lực.
- Khóc nhiều: Gây sưng mắt tạm thời do dịch lỏng tích tụ.
- Thức khuya/Thiếu ngủ: Gây quầng thâm và sưng nhẹ mí mắt.
- Thức ăn mặn: Gây giữ nước toàn thân, có thể dẫn đến sưng mắt.
- Bệnh lý tuyến giáp: Một số tình trạng như bệnh Graves có thể gây lồi mắt và sưng mí mắt.
>> Cẩm Nang Nhận Biết và Xử Lý Các Bệnh Lý Thường Gặp Ở Mắt
Cách Điều Trị Sưng Mắt
Phương pháp điều trị sưng mắt phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra nó.
1. Điều Trị Tại Nhà (Dành Cho Tình Trạng Sưng Nhẹ)
Nếu tình trạng sưng mắt của bạn chỉ ở mức độ nhẹ và không kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng khác, bạn có thể áp dụng một số biện pháp tại nhà sau để giảm sưng và khó chịu:
- Chườm Mát: Đặt một túi chườm mát (hoặc khăn sạch nhúng nước lạnh) lên mí mắt sưng trong khoảng 10-15 phút, lặp lại nhiều lần trong ngày. Hơi lạnh giúp co mạch máu và giảm sưng.
- Túi Trà Lạnh: Túi trà xanh hoặc trà đen đã dùng (đảm bảo đã nguội và được làm lạnh trong tủ lạnh) có thể giúp giảm sưng nhờ chứa tannin có tác dụng chống viêm. Đặt túi trà lên mí mắt trong 10-15 phút.
- Không Đeo Kính Áp Tròng: Nếu bạn đang bị sưng mắt, tuyệt đối không đeo kính áp tròng. Hãy chuyển sang kính gọng cho đến khi mắt hoàn toàn bình phục để tránh nhiễm trùng hoặc làm tình trạng thêm tồi tệ.
- Tránh Dụi Mắt: Dụi mắt có thể làm tình trạng sưng tấy và viêm nhiễm trở nên trầm trọng hơn.
- Rửa Mắt Nhẹ Nhàng: Sử dụng nước muối sinh lý hoặc dung dịch rửa mắt chuyên dụng để loại bỏ các tác nhân gây kích ứng.
- Ngủ Đủ Giấc & Kê Gối Cao: Nghỉ ngơi đầy đủ giúp mắt hồi phục. Kê gối cao hơn một chút khi ngủ có thể giúp giảm tích tụ chất lỏng quanh mắt.
- Hạn Chế Muối: Giảm lượng muối trong chế độ ăn để tránh giữ nước.
2. Khi Nào Cần Điều Trị Nhãn Khoa Chuyên Nghiệp?
Trong một số trường hợp, sưng mắt có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn, đòi hỏi sự can thiệp y tế ngay lập tức. Bạn cần tìm đến bác sĩ nhãn khoa nếu:
- Sưng kéo dài hơn 24-48 giờ và không thuyên giảm với các biện pháp tại nhà.
- Đau rát dữ dội hoặc cảm giác nhức nhối trong mắt.
- Thị lực bị ảnh hưởng: Nhìn mờ đột ngột, nhìn đôi, mất một phần tầm nhìn.
- Sưng lan rộng ra các vùng khác trên mặt.
- Mắt bị lồi ra bất thường.
- Không thể mở mắt hoàn toàn.
- Sốt, ớn lạnh hoặc các triệu chứng toàn thân khác.
- Có dịch mủ chảy ra từ mắt.
- Nghi ngờ có dị vật trong mắt hoặc chấn thương nghiêm trọng.
3. Các Phương Pháp Điều Trị Chuyên Khoa
Tại phòng khám mắt, sau khi kiểm tra kỹ lưỡng và xác định nguyên nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp:
- Thuốc Kháng Histamine: Đối với sưng mắt do dị ứng, bác sĩ có thể kê thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc uống kháng histamine để giảm phản ứng dị ứng. Trong trường hợp nặng hơn, thuốc nhỏ mắt steroid cũng có thể được chỉ định.
- Thuốc Kháng Sinh/Chống Virus: Nếu sưng mắt là do nhiễm trùng (viêm kết mạc do vi khuẩn, lẹo, viêm mô tế bào), bác sĩ sẽ kê đơn thuốc nhỏ mắt, thuốc mỡ kháng sinh hoặc thuốc kháng sinh đường uống. Đối với nhiễm trùng virus (như Herpes ở mắt), thuốc chống virus sẽ được sử dụng.
- Điều Trị Lẹo/Chắp:
- Lẹo: Bác sĩ có thể hướng dẫn chườm ấm thường xuyên hơn. Nếu lẹo không tự khỏi hoặc gây đau nhiều, có thể cần chích rạch để dẫn lưu mủ.
- Chắp: Chườm ấm cũng là phương pháp ban đầu. Nếu chắp lớn, tồn tại lâu và gây khó chịu, bác sĩ có thể tiêm steroid hoặc phẫu thuật nhỏ để loại bỏ.
- Phẫu Thuật (trong trường hợp hiếm gặp): Đối với các trường hợp nghiêm trọng như viêm mô tế bào hốc mắt lan rộng hoặc chấn thương phức tạp, phẫu thuật có thể là cần thiết.
Phòng Ngừa Sưng Mắt
Một số biện pháp phòng ngừa đơn giản có thể giúp bạn tránh được tình trạng sưng mắt:
- Vệ sinh mắt: Rửa mặt và mí mắt sạch sẽ hàng ngày, đặc biệt sau khi ra ngoài.
- Tránh dụi mắt: Dụi mắt là thói quen xấu có thể mang vi khuẩn vào mắt và gây tổn thương.
- Hạn chế tiếp xúc với chất gây dị ứng: Nếu bạn biết mình bị dị ứng, hãy tránh xa các tác nhân gây dị ứng.
- Vệ sinh kính áp tròng đúng cách: Tuân thủ tuyệt đối quy trình vệ sinh và thay kính áp tròng theo đúng lịch.
- Tẩy trang mắt kỹ lưỡng: Luôn tẩy trang sạch sẽ trước khi đi ngủ để tránh tắc nghẽn tuyến dầu.
Kết Luận
Sưng mắt là một triệu chứng phổ biến với nhiều nguyên nhân khác nhau. Mặc dù nhiều trường hợp có thể tự khỏi hoặc cải thiện bằng các biện pháp tại nhà, nhưng điều quan trọng là bạn cần nhận biết các dấu hiệu cảnh báo để tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời. Đừng chủ quan với sức khỏe đôi mắt của mình.
