Bạn vừa đi khám mắt và nhận được một tờ giấy có đầy những con số, ký hiệu trông có vẻ phức tạp? Đừng lo lắng! Đó chính là toa kính thuốc hay còn gọi là đơn kính, chứa đựng tất cả thông tin quan trọng về thị lực của bạn. Việc hiểu rõ toa kính không chỉ giúp bạn chủ động hơn trong việc lựa chọn kính mà còn giúp bạn nắm bắt được tình trạng sức khỏe đôi mắt mình.
Bài viết này của European Eye Center sẽ hướng dẫn bạn cách đọc toa kính thuốc một cách chi tiết, dễ hiểu nhất, từ những ký hiệu cơ bản đến các thông số chuyên sâu.
Toa Kính Thuốc Là Gì? Vì Sao Bạn Cần Biết Cách Đọc Nó?
Toa kính thuốc (hoặc đơn kính) là một tài liệu y tế được cấp bởi bác sĩ nhãn khoa hoặc chuyên gia khúc xạ sau khi bạn đã được khám và đo mắt chuyên sâu. Trên toa kính này sẽ ghi lại các thông số cụ thể về tật khúc xạ của bạn (như cận thị, viễn thị, loạn thị, lão thị) và công suất thấu kính cần thiết để điều chỉnh thị lực.
Việc biết cách đọc toa kính thuốc mang lại nhiều lợi ích:
- Hiểu rõ tình trạng mắt: Bạn sẽ biết chính xác mình bị tật khúc xạ gì, mức độ nặng nhẹ ra sao.
- Chủ động khi mua kính: Dù là kính gọng hay kính áp tròng, bạn đều có thể dễ dàng so sánh và chọn mua đúng loại kính theo đơn.
- Kiểm tra độ chính xác của kính: Bạn có thể đối chiếu thông số trên toa với thông số trên kính mới để đảm bảo đúng theo yêu cầu.
- Theo dõi sự thay đổi thị lực: Khi tái khám, bạn có thể so sánh toa kính cũ và mới để thấy thị lực của mình có thay đổi hay không.
Các Thuật Ngữ Và Ký Hiệu Cơ Bản Trên Toa Kính
Đừng để những chữ viết tắt và con số làm bạn bối rối! Chúng đều có ý nghĩa rất rõ ràng. Dưới đây là các thuật ngữ và ký hiệu phổ biến nhất mà bạn sẽ thấy trên toa kính thuốc của mình:
Ký hiệu mắt: OD, OS, OU (hoặc RE, LE)
Đây là những ký hiệu đầu tiên bạn sẽ thấy, dùng để chỉ rõ thông số cho từng mắt:
- OD (Oculus Dexter): Luôn luôn là mắt phải của bạn.
- OS (Oculus Sinister): Luôn luôn là mắt trái của bạn.
- OU (Oculus Uterque): Đôi khi được dùng để chỉ cả hai mắt.
- RE (Right Eye): Một số đơn kính có thể dùng RE thay cho OD.
- LE (Left Eye): Một số đơn kính có thể dùng LE thay cho OS.
Các thông số cụ thể cho mắt phải sẽ được liệt kê ở hàng của OD và mắt trái ở hàng của OS.
Độ Cầu (SPH – Sphere)
SPH là viết tắt của “Sphere” (độ cầu), thể hiện công suất quang học của thấu kính, được đo bằng đi-ốp (D). Thông số này dùng để điều chỉnh các tật khúc xạ phổ biến như cận thị hoặc viễn thị.
- Dấu trừ (-) phía trước số: Chỉ ra rằng bạn bị cận thị. Ví dụ: -2.00 D. Số càng lớn (càng xa 0), độ cận càng nặng.
- Dấu cộng (+) phía trước số: Chỉ ra rằng bạn bị viễn thị. Ví dụ: +1.50 D. Số càng lớn (càng xa 0), độ viễn thị càng nặng.
- Nếu phần này trống hoặc ghi “PL” (Plano): Có nghĩa là mắt bạn không bị cận hoặc viễn thị, hoặc độ rất nhỏ không cần điều chỉnh.
Ví dụ: Nếu toa kính ghi OD: SPH -2.50, nghĩa là mắt phải của bạn bị cận 2.5 đi-ốp.
Độ Trụ (CYL – Cylinder)
CYL là viết tắt của “Cylinder” (độ trụ), thể hiện công suất quang học cần thiết để điều chỉnh loạn thị. Loạn thị xảy ra khi giác mạc (bề mặt trong suốt phía trước mắt) có hình dạng không đều, giống quả bóng bầu dục thay vì hình cầu hoàn hảo, làm hình ảnh bị méo mó.
- Dấu âm (-): Độ trụ luôn luôn là số âm trên toa kính.
- Nếu phần này trống hoặc ghi “0” hoặc “SPH”: Nghĩa là mắt bạn không bị loạn thị hoặc độ loạn thị quá thấp không cần điều chỉnh.
- Số càng lớn (càng xa 0): Độ loạn thị càng nặng.
Ví dụ: Nếu toa kính ghi OS: CYL -1.00, nghĩa là mắt trái của bạn bị loạn 1 đi-ốp.
Trục (AXIS)
AXIS (Trục) là một con số từ 1 đến 180 độ, chỉ vị trí của loạn thị trên giác mạc. Nó cho biết hướng mà thấu kính hình trụ cần được đặt để điều chỉnh loạn thị hiệu quả nhất.
- Chỉ số Axis chỉ xuất hiện khi có độ trụ (CYL). Nếu không có độ trụ, sẽ không có chỉ số Axis.
- Đơn vị đo là độ: Không có dấu cộng/trừ.
- Các số 90 và 180 thường chỉ loạn thị theo trục dọc hoặc ngang.
Ví dụ: Nếu toa kính ghi OD: CYL -0.75 Axis 170, nghĩa là mắt phải của bạn bị loạn 0.75 đi-ốp tại trục 170 độ.
Cộng Thêm (ADD – Addition)
ADD là viết tắt của “Addition” (cộng thêm), thể hiện công suất phóng đại bổ sung cần thiết cho phần dưới của thấu kính đa tiêu cự hoặc kính hai tròng. Thông số này dùng để điều chỉnh lão thị – tình trạng khó nhìn gần do mắt lão hóa, thường gặp ở người trên 40 tuổi.
- Luôn là dấu cộng (+): Ví dụ: +1.50 D.
- Thường có cùng giá trị cho cả hai mắt: Thông số ADD thường giống nhau cho cả mắt phải và mắt trái.
- Phổ biến từ +0.75 đến +3.00 D: Tùy thuộc vào mức độ lão thị.
Nếu bạn còn trẻ (dưới 40 tuổi) và không có lão thị, phần ADD sẽ trống hoặc không được ghi.
Độ Lăng Kính (PRISM)
PRISM (Lăng kính) là một thông số ít phổ biến hơn, dùng để điều chỉnh thị lực cho những người bị song thị (nhìn một vật thành hai) hoặc lé mắt (mắt không thẳng hàng). Lăng kính giúp dịch chuyển hình ảnh để hai mắt có thể nhìn thấy một hình ảnh duy nhất.
- Được đo bằng di-ốp lăng kính (PD – Prism Diopter).
- Luôn đi kèm với hướng của đáy kính (Base):
- BU (Base Up): Đáy lên
- BD (Base Down): Đáy xuống
- BI (Base In): Đáy vào trong (hướng về mũi)
- BO (Base Out): Đáy ra ngoài (hướng về tai)
Thông số Prism chỉ xuất hiện nếu bác sĩ nhận thấy bạn cần nó để điều chỉnh sự lệch trục của mắt.
>> Xem thêm: Kính Gọng, Kính Ortho-K Hay Phẫu Thuật Khúc Xạ: Lựa Chọn Nào Tối Ưu Cho Người Cận Thị?
Ví Dụ Cụ Thể Về Cách Đọc Toa Kính Thuốc
Để bạn dễ hình dung, hãy cùng xem một ví dụ về toa kính thuốc và cách đọc nó:
Ký hiệu | SPH | CYL | AXIS | ADD | PRISM |
OD | -2.75 | -0.50 | 90 | +2.00 | 1.0 BD |
OS | -3.00 | -1.25 | 180 | +2.00 |
Chúng ta sẽ đọc từng phần như sau:
- Mắt phải (OD):
- Bị cận thị 2.75 đi-ốp (do SPH là -2.75).
- Bị loạn thị 0.50 đi-ốp (do CYL là -0.50) tại trục 90 độ (do Axis là 90).
- Có lão thị cần cộng thêm 2.00 đi-ốp cho phần nhìn gần (do ADD là +2.00).
- Cần lăng kính 1.0 đi-ốp với đáy hướng xuống (do Prism là 1.0 BD).
- Mắt trái (OS):
- Bị cận thị 3.00 đi-ốp (do SPH là -3.00).
- Bị loạn thị 1.25 đi-ốp (do CYL là -1.25) tại trục 180 độ (do Axis là 180).
- Cũng có lão thị cần cộng thêm 2.00 đi-ốp cho phần nhìn gần (do ADD là +2.00).
- Không cần lăng kính (phần Prism trống).
Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Nhận Và Sử Dụng Toa Kính
- Luôn giữ toa kính gốc: Toa kính là tài liệu quan trọng, hãy giữ gìn cẩn thận.
- Không tự ý mua kính không đúng đơn: Sử dụng kính không đúng độ có thể gây mỏi mắt, đau đầu và thậm chí làm tăng độ cận/viễn/loạn.
- Hỏi ngay bác sĩ nếu có thắc mắc: Đừng ngại hỏi bác sĩ hoặc chuyên gia khúc xạ nếu bạn không hiểu bất kỳ thông số nào trên toa.
- Toa kính có thời hạn sử dụng: Một toa kính thường có giá trị trong vòng 6 tháng đến 1 năm. Sau thời gian này, thị lực của bạn có thể thay đổi và bạn cần đi khám lại để được cấp toa mới.
- Không dùng chung toa kính: Toa kính thuốc là cá nhân hóa. Đơn kính của người khác có thể không phù hợp và gây hại cho mắt bạn.
Các Câu Hỏi Thường Gặp Về Toa Kính Thuốc (FAQ)
Q1: Toa kính thuốc của tôi có chữ “PL” ở SPH, nghĩa là gì?
A1: “PL” là viết tắt của “Plano,” nghĩa là công suất quang học bằng 0. Điều này có nghĩa là bạn không bị cận thị hay viễn thị ở mắt đó.
Q2: Tại sao một số toa kính có CYL nhưng không có AXIS?
A2: Điều này không đúng về mặt kỹ thuật. Nếu có độ trụ (CYL), luôn luôn phải có trục (AXIS) đi kèm để chỉ định hướng đặt trụ. Có thể toa kính của bạn đã ghi thiếu hoặc bạn cần hỏi lại chuyên gia.
Q3: Tôi có thể dùng toa kính gọng để mua kính áp tròng không?
A3: Không. Mặc dù thông số SPH, CYL, AXIS có thể tương tự, nhưng đơn kính áp tròng cần thêm các thông số khác như đường kính (DIA) và độ cong cơ sở (BC) của kính để đảm bảo kính vừa vặn và an toàn cho mắt. Hơn nữa, độ khúc xạ trên kính áp tròng có thể được điều chỉnh nhẹ so với kính gọng do vị trí tiếp xúc trực tiếp với giác mạc.
Q4: Có cần khám lại mắt nếu tôi chỉ muốn làm một chiếc kính mới theo đơn cũ?
A4: Nên khám lại. Thị lực có thể thay đổi theo thời gian, đặc biệt ở trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn tuổi. Khám định kỳ giúp đảm bảo bạn luôn đeo kính đúng độ và phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe mắt tiềm ẩn.
Q5: Tôi nên đi khám mắt định kỳ bao lâu một lần?
A5: Tùy thuộc vào độ tuổi, tình trạng mắt và các yếu tố nguy cơ. Thông thường: * Trẻ em và thanh thiếu niên: Mỗi 6 tháng đến 1 năm. * Người lớn (18-60 tuổi): Mỗi 1-2 năm. * Người lớn tuổi (trên 60) hoặc có bệnh nền/tiền sử gia đình: Mỗi năm một lần hoặc theo chỉ định của bác sĩ.
Kết Luận
Việc đọc hiểu toa kính thuốc là một kỹ năng hữu ích giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ đôi mắt mình. Với những hướng dẫn chi tiết từ European Eye Center, hy vọng bạn đã có thể tự tin giải mã mọi con số và ký hiệu trên đơn kính.
Nếu bạn vẫn còn bất kỳ thắc mắc nào về toa kính của mình hoặc cần được khám mắt chuyên sâu để có toa kính chính xác nhất, đừng ngần ngại liên hệ với European Eye Center. Đôi mắt của bạn xứng đáng được chăm sóc tốt nhất!
